Kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Kościół parafialny pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny stanowi przykład wielofazowej, wiejskiej budowli sakralnej z ok. poł. XIV i XV w., przebudowanej w roku 1861 i 1868. Wewnątrz i na elewacjach budowli zespół renesansowych i wczesnobarokowych płyt nagrobnych oraz epitafiów.
Historia
Istnienie parafii w Maniowie Wielkim potwierdzone zostało po raz pierwszy w 1335 r. Obecny kościół wzniesiono w dwóch fazach: prezbiterium ok. poł. XIV w.; nawę i zakrystię w wieku XV. Świątynia była pierwotnie budowlą bezwieżową, przekrytą stropem, z sygnaturką wystawioną na nowo w 1678 r., po zniszczeniu wskutek uderzenia pioruna. W 1715 r. prawdopodobnie przesklepiono prezbiterium oraz polichromowano wnętrze. W 1861 r. kościół poddano gruntownemu remontowi, który zatarł gotyckie cechy budynku. Zmieniono wówczas formę otworów okiennych i usunięto maswerki, zamurowano okno we wsch. ścianie prezbiterium, przebito w ścianie pn. oraz odnowiono tynki. Na ścianach i elewacjach umieszczono wtórnie epitafia oraz piaskowcowe płyty nagrobne pochodzące z XVI-XVII w., z płaskorzeźbionymi przedstawieniami zmarłych m.in. z rodów von Schindel i von Seidlitz. Wystawiono też kruchtę pd. i kaplicę pn. W 1868 r. wzniesiono wieżę nakrytą ostrosłupowym hełmem. W 1935 r. nową polichromię wnętrza wykonał Leon Richter z Lądka Zdroju. Kościół remontowano w l. 1969-70.
Opis
Kościół usytuowany w centrum wsi, na wyniesieniu, otoczony cmentarzem ogrodzonym murem kamienno-ceglanym.
Kościół orientowany, murowany, tynkowany. Założony na planie prostokąta, jednonawowy, oszkarpowany, z węższym, prosto zamkniętym prezbiterium i przylegającą do niego od pn. prostokątną zakrystią. Przy korpusie od zach. czworoboczna wieża kryta ostrosłupowym hełmem, od pd. niewielka kruchta, od pn. kaplica zamkniętą trójbocznie. Dachy ceramiczne, dwuspadowe; nad zakrystią dach pulpitowy, nad kaplicą wielospadowy. Elewacje zwieńczone gzymsem, wieża ujęta lizenami i gzymsami międzykondygnacyjnymi. Otwory okienne zamknięte półkoliście, w tynkowych opaskach. Na kalenicy nawy chorągiewka z datą 1678.
Prezbiterium nakryte dwuprzęsłowym sklepieniem krzyżowym ze szwami wyciągniętymi w tynku; w nawie polichromowany strop. Zakrystia przesklepiona kolebą, kaplica sklepieniem krzyżowym. Arkada łuku tęczowego półkolista.
W kościele zespół renesansowych i wczesnobarokowych, piaskowcowych płyt nagrobnych oraz epitafiów pochodzących z XVI-XVII w., m.in. z płaskorzeźbionymi przedstawieniami zmarłych z rodów von Schindel i von Seidlitz.
Opracowała Beata Sebzda
- Tekst pochodzi z portalu Zabytek.pl
Wyciąg z inwentaryzacji hrabiego Hoverdena
- 1551. Schindel, Christof tzu Tczipenkowitz etc.
- 1568. Schindel, Barb., geb. Rederin.
- 1582. Seidlitz, Anna v.,-geb. Schindelin.
- 1599. Schindel, Hans v., auf Grossmohnau.
- 1610. Reichau, Eva v., geb. Zeschen.
- 1610. Seidlitz-, Anna v., geb. Niemitz.
- 1612. Seidlitz, Anna v., geb. Bieden.
- 1652. Borschnitz, Abr. v., a. Gr. Mohnau u. Tsipankowitz.
- Schlesiens Grab-Denkmale und Grab-Inschriften. Graf Hoverden'schen Sammlung - Breslau 1870-72. -
Opis w opracowaniu Hansa Lutscha
- Taufstein, achtseitig, aus Sandstein, die Seiten des Beckens mit Spitzbogenblenden und Nasen verziert, mit Spuren von Bemalung. 1887 dem Museum Schlesischer Altertümer zu Breslau überwiesen.
- Tafel aus Sandstein mit einem Flachbilde der heil. Dreieinigkeit; unten das stiftende Ehepaar, wahrscheinlich der Familie Schindel angehörig. Zweite Hälfte des XVI. Jahrhunderts, von einem Epitaph herrührend.
- Grabsteine mit den Flachbildern der Verstorbenen, Zumteil bemalt 1861 arg zerstört und übertüncht, den Familien Schindel auf Groß-Mohnau und Neudorf, Seidlitz auf Wenig-Mohnau, Wernersdorf und Tschepancowitz, Lesota auf Wenig-Mohnau und Porschnitz auf Gr. Mohnau angehörig. Von den 23 Stück im Jahre 1861 wurden 1886 noch 13 gezählt. Bemerkenswert sind folgende:
1) für Christoph Schindel + 1551.
2) für Frau Elisabeth Lesota, geb. Loeben + 1606, bemalt.
3) für den kaiserlichen Obrister leitenant Georgi von Hegewald auf Wenig-Mohnau, mit Trophäen-Aufsatze, + 1660, bemalt.
- Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.-Bezirks Breslau - im amtlichem Auftrage bearbeitet von Hans Lutsch. Breslau 1889. -
Epitafium rodziny von Schindel
Przepiękne epitafium rodziny von Schindel z wyobrażeniem u góry Trójcy Przenajświętszej a u dołu klęcząca para małżonków. Niestey eipitafium nie posiada inskrypcji i nie wiadomo, których konkretnie małżonków ono dotyczy. Pomiędzy małżonkami nieczytelny fragment modlitwy. Po stronie ojczystej herby rodzin von Schindel oraz von Schindel, a po stronie macierzystej rodzin von Niemitz oraz von Zedlitz.
Płyty nagrobne
Płyty nagrobne Elisabeth von Lesota zd. von Loeben oraz Georgj von Hegewald.
Płyta nagrobna Elisabeth von Lesota † 1606
Płyta nagrobna Elisabeth von Lesota zd. von Loeben, żony Apsolona von Lesota und Stebles z Maniowa Wielkiego, zmarłej 25 stycznia 1606 roku w wieku 32 lat. Spośród herbów występują m.in. von Loeben, von Czirn, von Gellhorn, von Kottwitz, von Bischofswerdt, von Schachner i von Nibelschütz.
ANNO 1606 DEN 25 IANUARII IST IN HEREN CHRISTO SELIGLICH ENTSCHLAFEN DIE EDLE VILEHRENTVGENTREICHE FRAW ELISEBET GEBORNE LOBEN EHRENVESTEN APSOLON VON LESOTA VND STEBLES IN WENIGMONAW EHELICHE HAVS FRAW IHRES ALTERS IM 32 IAR D. G. G.
Płyta nagrobna Georgj von Hegewald † 1660
Płyta nagrobna Georgj von Hegewald, pana ziemskiego na Maniowie Wielkim, Górzance i Piotrówku, który zmarł 3 października 1660 roku wieku 52 lat.
Anno 1660 dem 3 Octobr: umb 8 der halben Uhr vor Mittage ist in Gott auff daß verdinst seines erlosers und seligmachers Jesu Christi sonfft und selig von dieser weldt abgeschieden der Weyland Hoch und Edle Gestrenge Wolbenambte und Manngaffte Herr Georgj von Hegewaldt Erbherr der Gütter Wenig mohnaw berghoff u: petersdorffel Röm: Kögl: Mayst: wol Meretirter obrister leutenant seineß alters 52 Jahr.
Płyty nagrobne
Płyty nagrobne Anny von Seidlitz zd. von Bedaw i jej męża George von Seidlitz.
Płyta nagrobna Anny von Seidlitz † 1610
Płyta nagrobna Anny von Seidlitz zd. von Bedaw, żony Geroge von Seidlitz z Maniowa Małego i Wojnarowic. zmarłej 9 grudnia 1610 roku. Spośród herbów występują von Bedaw, von Reichaw, von Zedlitz, von Schweinichen, von Landsckron, von Tzschirsky, von Kreischelwitz i von Schindel.
ANNO 1610 DEN 9 DECEMB. IST IN GOTT SELIGLICH VORSCHIEDEN DIE EDLE VIELEHRENTVGENTREICHE FRAV ANNA GEBORNE NIEMITZ . . . . VON SEIDLITZ AVF KLEINMONAW VND WERNERSCHDORF HOHERICHTERS ZVR SCHWEIDNITZ EHELICHE H. FRAV
Płyta nagrobna George von Seidlitz † . . . . .
Płyta nagrobna George von Seidlitz z Maniowa Wielkiego i Wojnarowic. Jego żoną była Anna von Seidlitz zd, von Bedaw. Płyta George została wykonana zaraz po śmierci jego żony a przed jego śmiercią. Stąd brak w inskrypcji daty jego śmierci oraz przeżytych lat. Spośród herbów występują czterokrotnie von Seidlitz, von Logau,, von Regensperg, von Profer oraz von Schindel.
ANNO . . . . DEN . . . . . . IST IN GOTT SELIGLICHEN VOR SCHIEDEN DER EDLE GESTRENGE EHRNVESTE AVCH WOLBENAMBTE HERR GEORGE VON SEIDLITZEN AVF WENIGMONAV VND WERNERSCHDORFF SEINES ALTERS . . . . IAR DEM GOTT GENADE
Płyty nagrobne
Płyty nagrobne Evy von Reichaw zd. von Zeschen oraz jej męża Christofa von Reichaw.
Płyta nagrobna Evy von Reichau † 1616
Płyta nagrobna Evy von Reichau zd. von Zeschen, żony Christofa von Reichaw, pana na Maniowie Wielkim, zmarłej w połogu 8 marca 1616 roku w wieku 38 lat. Według Małgorzaty Stankiewicz, "zawieszony" obok niej noworodek mógł przeżyć a zmarła jedynie jego matka. Spośród herbów występują von Zeschen, von Schreibersdorf, von Schweinichen, von Logau, von Eicke, von Schindel, von Axleben i von Schlewitz.
Płyta nagrobna Christofa von Reichaw † 1626
Płyta nagrobna Christofa von Reichaw , pana na Maniowie Wielkim, zmarłego 12 grudnia 1626 roku w wieku 50 lat, 44 tygodni i 4 dni. Spośród herbów występują von Reichaw, von Masenau, von Zedlitz oraz trzykrotnie von Seidlitz i von Profen.
ANNO 1626 DEN 12 DEZEMBER IST DER WOHL EDELE GESTRENGE HERR CHRISTOF VON REICHAV VND . . . . . . . . 50 IAHR 44 WOCHEN 4 TAGE DEME GOTT GENADE
Płyty nagrobne
Płyty nagrobne młodzieńca z rodziny von Borschnitz oraz córki Albrichta von Seidlitz.
Płyta nagrobna młodzieńca z rodziny von Borschnitz
Płyta nagrobna młodzieńca z rodziny von Borschnitz, prawdopodobnie syna Abrahama von Borschnitz, którego płyta nagrobna jest na zewnątrz kościoła, zmarłego z początkiem XVII wieku. Na płycie u góry herby rodzin von Borschnitz oraz von Schindel a u dołu von Lestwitz oraz von Reichaw.
Płyta nagrobna córki Albrichta von Seidlitz † 1592
Płyta nagrobna córki Albrichta von Seidlitz und Kunav auf Strussa, zmarłej w dzień św. Michała 1592 roku. Spośród herbów występują czterokrotnie von Seidlitz, von Gellhorn, von Profen, von Heide oraz von Pfeil.
Płyta nagrobna Christofa von Schindel † 1551
Płyta nagrobna Christofa von Schindel z Tczipenckowicz, pana ziemskiego w Maniwoie Wielkim, zmarłego w dzień świętego Karola 1551 roku w wieku 67 lat. Spośród herbów występują von Schindel i von Czirn po stronie ojczystej oraz von Schindel i von Seidlitz po stronie macierzystej.
IM 1551 IOR AM TAGE CAROLI IST IN GOT VORSCHIEDEN DEN ERENTVEST CHRISTOF SCHINDEL TZV TCZIPENCKOWICZ ERBHER ALHI TZV GROSSMONAW SEINES ALDERS GEWESEN 67 IOR DEM GOT GNAT.
Płyta nagrobna Barbary von Schindel † 1568
Płyta nagrobna Barbary von Schindel zd. von Redern, żony Abrahama von Schindel z Nowej Wsi, zmarłej w 1568 roku. Spośród herbów występują von Redern, von Schindel oraz von Uechtritz i von Czettritz.
IM 1568 IOR IST DIE NECHSTE MIT WOCH FVR PFINGSTEN IM GOT SELIG ENTSCHLAFFEN DIE EDLE TVGE SAME FRAW BARBARA REDERIN VON KVNCZENDORF ABRAHAM SCHINDELS ZVM NEVDORF EHLICHE HAVSFRAV DER GOT G.
Płyta nagrobna Henseleina von Lesota † 1602
Płyta nagrobna Henseleina von Lesota, syna Absolona von Lesota z Maniowa Wielkiego, zmarłego 9 maja 1602 roku. Spośród herbów występują m.in. von Lesota, von Lest, von Pogrell, von Loebel, von Kottwitz, von Nibelschütz oraz von Czirn.
ANNO 1602 DEN 9 MAJ IST IN GOT SELIGLICH VORSCHIEDEN DEN EHRENVESTEN VND WOLBENAMBTEN ABSOLON VON LESOTA . . . . . . . . WENIGMONAW GELERTES SOHNLEIN HENSELEIN MIT NAHMEN D. G. G.
Cmentarz
Fragment cmentarza przykościelnego.
Płyta nagrobna Abrahama von Borschnitz † 1652
Płyta nagrobna Abrahama von Borschnitz auf Gross Mohnau und Tsipankowitz, zmarłego w 1652 roku. Spośród herbów występują m.in. von Borschnitz, von Prittwitz, von Kreckwitz i von Lestwitz, von Brauchitsch, von Loebel.
Płyta w odróżnieniu od tych z kościoła jest bardzo zniszczona.
Płyta nagrobna Anny von Seidlitz † 1612
Płyta nagrobna Anny von Seidlitz zd. von Bedaw, żony George von Seidlitz, zmarłej 5 czerwca 1612 roku.
Płyta jest bardzo zniszczona.
Jak to dobrze, że mam wspaniałego Anioła Stróża w osobie Danuty Szybińskiej-Juszczuk, która już niejednokrotnie naprowadziła mnie na właściwe herby osób zmarłych, znajdujących się na płytach nagrobnych. Dzięki Jej pomocy moja praca pozbawiona jest niepotrzebnych błędów, co przy herbach śląskich jest czasami nieuniknione. Za tę pomoc bardzo gorąco Jej dziękuję.